Bart van der Leck - Een toepassend kunstenaar

Buitenkant licht beschadigd
Bart van der Leck (1876 Utrecht - 1958 Blaricum) was een Nederlandse kunstschilder, vormgever, architect en lithograaf. Hij staat vooral bekend als een van de grondleggers van De Stijl, een invloedrijke Nederlandse kunstbeweging die actief was in de jaren 1917-1931.

Van der Leck begon zijn artistieke carrière als lithograaf en decoratieschilder, en werkte later als schilder en keramist. Ook zijn verrichtingen op het gebied van toegepaste kunst zijn bepaald niet onverdienstelijk. Hij was vooral geïnteresseerd in kleur en vlakken, en ontwikkelde een eigen, abstracte stijl waarbij hij eenvoudige vormen en heldere kleuren gebruikte.

De beweging De Stijl streefde naar een universele kunst die gebaseerd was op eenvoudige, geometrische vormen, heldere kleuren en een strakke compositie. Van der Leck droeg hieraan bij met zijn eigen werk, maar ook met zijn ontwerpen voor textiel, meubels en architectuur.

Bart van der Leck liet als kunstschilder maar een klein oeuvre van zo'n 175 schilderijen na. Dit kwam doordat hij jarenlang kon werken aan een schilderij en hij moeite had een schilderij tot voltooid te verklaren, maar ook door zijn voorliefde voor toegepaste kunst zoals keramiek, tapijtontwerpen, glas-in-lood, affiches en de combinatie met architectuur. Tijdens zijn leven veranderde de aandachtspunten in de beeldende kunst van het impressionisme naar het expressionisme van de jaren vijftig.

Hoewel Bart van der Leck een bevlogen man was, heeft hij zijn boodschap slechts in beperkte mate kunnen uitdragen. Terecht beschouwde hij zichzelf als voorloper van een nieuwe vorm van monumentale schilderkunst, hoewel daaraan onmiddellijk dient te worden toegevoegd dat hij een te grote solist was om zich te schikken in gemeenschappelijke projecten. Dat Van der Leck niet als een van de eerste omgevingskunstenaars, maar als kunstschilder de geschiedenis is ingegaan - waarbij de nadruk steeds uitgerekend op zijn connecties met De Stijl wordt gelegd - maakt de tragiek van dit kunstenaarsleven des te schrijnender.

Van der Leck was noch theoreticus, noch mysticus. Anarchisme of communisme zeiden hem niets, maar wel was hij een bewogen idealist die geloofde in een 'nieuwe kunst'. Hij verdiepte zich wel in nieuwe godsdienstige stromingen als de Soefibeweging en rond 1920 in de leer van Krisjamurti. Verder stond hij niet negatief tegenover maatschappelijke en sociale experimenten, wat uit het feit blijkt dat hij zijn kinderen naar de Humanitaire school van Prof. van Rees stuurde. Een voor die tijd revolutionaire onderwijsinstelling die was ontsproten uit de Blaricumse christen-anarchistenkolonie.