De mythe van Lebak
Rob Nieuwenhuys, groot bewonderaar van de schrijver Multatuli, geraakte min of meer door een toeval op het spoor van een mythe die hij 'De mythe van Lebak' is gaan noemen. Dat is het 'verhaal' zoals dit door Multatuli in zijn Max Havelaar en later door de Multatulianen uitgebouwd werd tot een mythe die zoals elke mythe een zelfstandig leven ging leiden bezijden de werkelijkheid. Wat Rob Nieuwenhuys getracht heeft, is de werkelijkheid achter de Havelaar tevoorschijn te brengen en te plaatsen tegen de achtergrond van de Javaans/Sundanese samenleving in Banten.
Al berust dit boek op een drietal artikelen die in de Haagse Post van maart-april 1975 verschenen zijn, de inhoud is grondig herzien en sterk uitgebreid, ook door de vondst van tot dusver geheel onbekende documenten uit het Arsip Nasional te Jakarta, waaronder het proces-verbaal van het onderzoek dat na het ontslag van Dekker door de hoofdjaksa van Serang verricht werd, op last en in het bijzijn van de resident Brest van Kempen, gedateerd 3 juli 1856. Hieruit duikt tot ieders verrassing de lijst op van de 36 'afgenomen buffels' die Multatuli in zijn Minnebrieven (1861) op demagogische wijze blijkt te hebben gemanipuleerd.
Rob Nieuwenhuys voert Douwes Dekker ten tonele als een 'vat vol tegenstrijdigheden' met zijn waarheidsliefde en leugenachtigheid, met zijn zelfkennis en zelfoverschatting, met zijn tekortkomingen als bestuurder èn zijn grote gaven als schrijver. En die tellen het meest, ook voor Nieuwenhuys.