Wenen in het Fin de siècle - De crisis van het liberalisme en het ontstaan van de moderne kunst

MET POTLOOD ONDERSTREPINGEN, verder in goede staat

In de laatste jaren van de negentiende eeuw bevond Wenen, de toenmalige hoofdstad van de Habsburgse dubbelmonarchie, zich in een toestand van politieke desintegratie en chaos. De liberale klasse, die veertig jaar eerder de macht had verworven, bleek niet in staat de snel groeiende sociale krachten te controleren. Tegen 1900 namen de nieuwe moderne massabewegingen - socialisme, pangermaans nationalisme en antisemitisme - de macht over van de gedemoraliseerde liberalen, een voorbode van de politieke omwenteling die amper twintig jaar later in heel Europa zou plaatsvinden.

De crisis van het Oostenrijks liberalisme had een algehele heroriëntatie van het artistieke en intellectuele leven in Wenen tot gevolg.

De Amerikaanse historicus Cari Schorske laat in deze opmerkelijke studie zien hoe het zoeken naar nieuwe waarden op alle gebieden leidde tot een herontdekking van het instinct. In de politiek maakten zowel de zionistische beweging van Theodor Herzi als de nieuwe antisemitische partijen gebruik van duistere krachten van politieke energie die voor het bewuste rationalisme van de liberalen niet beschikbaar waren geweest. 'Politiek is magie. Hij die de krachten uit de diepte naar boven weet te brengen, hem zullen ze volgen,' schreef Hugo von Hofmannsthal. In het werk van Oskar Kokoschka en Arnold Schoenberg ziet Schorske de definitieve verwerping van het verleden, van rationalisme en estheticisme ten gunste van een abstracter en symbolischer beeld van de mens.

De gecompliceerde samenhang en wederzijdse beïnvloeding van 'de politieke, sociale en intellectuele krachten in een maatschappij waar traditie en historische voorbeelden hun geloofwaardigheid volledig hadden verloren, zijn het onderwerp van dit belangrijke boek. 'Wenen in het fin de siècle', concludeert Schorske, 'bleek een van de vruchtbaarste. broedplaatsen van de a-historische cultuur van onze eeuw?