Bakens verzetten - Topdiplomaat Van Roijen van schadebeperker tot conflictoplosser in de kwestie Indonesië (1945-1949)

De oprichting van Verenigde Oost-Indische Compagnie in 1602 wordt in Nederland van staatswege herdacht als een roemvolle gebeurtenis. Met name Indonesiërs kijken daar anders tegenaan: voor hen is het een periode van ruim drie eeuwen koloniale onderdrukking. Bakens verzetten handelt over het einde van die koloniale periode, de jaren 1945 - 1949 en wel via een opmerkelijke invalshoek: de rol die de Nederlandse diplomaat Jan Herman van Roijen (1905-1991) daarin gespeeld heeft.

De Indonesische onafhankelijkheidsstrijd tussen 1945 en 1949 maakte veel los in Nederland. Onderbelicht en soms onbegrepen is de rol van Van Roijen in het verloop en de ontknoping van deze kwestie. Terwijl de Nederlandse regering door haar krampachtige Indonesië-politiek door vrijwel de gehele internationale gemeenschap werd veroordeeld, verwierf Van Roijen als ambassadeur bij de Verenigde Naties door zijn optreden aanzien en respect bij diezelfde gemeenschap. Daarna legde hij als onderhandelaar de basis voor de uiteindelijke soevereiniteitsoverdracht in 1949. Van Roijen was een realist. Hij vond dat het beleid gebaseerd moest zijn op de gegeven omstandigheden, en niet op 'wishful thinking'. Dat laatste was echter meer regel dan uitzondering bij de Nederlandse regering. Tegelijkertijd deelde Van Roijen wel het streven van de regering naar blijvende banden met Indonesië. Het dilemma voor Van Roijen was hoe hij dat streven kon verenigen met zijn realisme. Als rasdiplomaat wist hij zijn plaats, maar achter de schermen wist hij zijn regering met succes te beïnvloeden.

Bakens verzetten maakt niet alleen duidelijk dat een herwaardering voor Van Roijen op zijn plaats is. Het rijk gedocumenteerde boek zal de lezer ook fascineren, omdat het een helder licht werpt op het wat schimmige beroep van diplomaat, dat immers grotendeels achter de schermen van de internationale politiek moet worden uitgeoefend om effectief te kunnen zijn. Zo beschouwd biedt het een leerzaam relaas over de mogelijkheden en onmogelijkheden van de diplomatie bij de beheersing en oplossing van internationale crises.