Tussen Gideonsbende en publieke kerk - Een studie over het gereformeerd protestantisme in Friesland 1580-1650

Een notaris in Makkum vergeleek in de zeventiende eeuw de gereformeerde predikanten met vogelvangers: eerst fluiten ze vriendelijk, maar wanneer zij de vogels onder het net hebben, draaien zij diezelfde vogels de nek om. Wanneer de notaris dit eerder had geweten, was hij geen lidmaat van de gereformeerde kerk geworden. Waarom traden mannen, maar vooral vrouwen, toe tot de publieke kerk in Friesland? Waarom waren er ook velen die bewust géén lidmaat wilden worden van de nieuwe kerk? Deze vragen vormen het uitgangspunt van Bergsma's onderzoek.

De afgelopen decennia zijn tal van studies verschenen over de reformatie in een stad. In Tussen Gideonsbende en publieke kerk worden de gevolgen van de reformatie voor de gehele provincie Friesland beschreven. Bergsma heeft een reconstructie gemaakt van alle circa 350 kerkelijke gemeenten in Friesland. Hij laat zien hoeveel pastoors er waren, wanneer de eerste meniste en de eerste gereformeerde gemeentes ontstonden, hoe de afbraak van de katholieke kerk verliep in de dorpen en steden, wanneer de eerste predikant kwam, hoeveel lidmaten de kerk ter plaatse telde en hoe mensen van verschillende confessies samen leefden. Langs deze weg probeert Bergsma een glimp op te vangen van het geloof der gelovigen in Friesland tussen 1580 en 1650.