Ecce Homo - Hoe iemand wordt, wat hij is

In een brief aan zijn zuster Elisabeth schrijft Nietzsche eind oktober 1888: 'Ik schrijf in deze gouden herfst, de schoonste, die ik ooit beleefd heb, een terugblik op mijn leven, alléén voor mezelf.' Deze terugblik is het manuscript Ecce Homo dat hij voltooide kort voor hij, in januari 1889, geestelijk ineenstortte.

In deze autobiografie polemiseert Nietzsche nog eenmaal met alle felheid tegen het christendom, de westerse moraal, de 'moderne' cultuur, de Duitsers en hun pretenties, het antisemitisme. Ecce Homo is een zo 'onheilig' mogelijk boek, waarin Nietzsche het tegentype van de gekruisigde representeert, als de Dionysos, die een beslissende, antichristelijke wending aan de Europese geschiedenis zal geven. Nietzsche was de eerste filosoof met de hamer, die God dood verklaarde.

Nietzsche voelde zich een noodlot: op zijn leer van de Übermensch zouden zich, voorspelde hij, eens onmensen en immorele decadenten beroepen, een voorspelling die in de gecorrumpeerde, misdadige versie die het nationaal-socialisme van zijn denken vormde, volledig bewaarheid is. Kennismaking met het werk van Nietzsche, dat stilistisch een onovertroffen hoogtepunt blijft in de Duitse literatuur, betekent voor velen nog steeds een bevrijding van oude taboes en wanen.