De kogel door de kerk? - De Opstand in de Nederlanden 1559-1609

Ter gelegenheid van het vierde eeuwfeest van de sluiting van de Unie van Utrecht (1579) verscheen dit fascinerende boek over de eerste helft van de Tachtigjarige Oorlog. Centraal staat in dit deel de periode van de opstand tegen Filips II (1559-1609). Welke bedoelingen gingen er achter deze opstand schuil?

Waren de opstandelingen er op uit, een nieuwe staat te stichten: De Nederlandse Republiek? Wilden zij een calvinistische samenleving creëren in plaats van een rooms-katholieke? Speelden ook andere denkbeelden een rol? Om die vragen te beantwoorden wordt in hoofdstuk 1 t/m 4 van het boek geschetst, hoe in de Lage Landen de staatsrechtelijke, economische, maatschappelijke en godsdienstige toestand was omstreeks 1559, het jaar waarin koning Filips II uit de Nederlanden naar Spanje vertrok. 

In de volgende vijf hoofdstukken worden de gebeurtenissen beschreven tussen 1559 en de totstandkoming van het Twaalfjarig Bestand in 1609. In de resterende hoofdstukken komen opnieuw de staatsrechtelijke, economische, maatschappelijke en godsdienstige toestanden aan de orde, nu omstreeks 1609.

Door deze opzet was het mogelijk, de situatie van 1559 met die van 1609 te vergelijken en na te gaan welke structurele en incidentele ontwikkelingen tot veranderingen leidden. Steeds hebben de auteurs de resultaten van modern historisch onderzoek in hun verhaal verweven. Zo wordt de Nederlandse Opstand geplaatst binnen het kader van de internationale ontwikkelingen in het 16de-eeuwse Europa; zo ook spelen allerlei groepen uit de bevolking van de Lage Landen hun eigen rol in het gebeuren.