1800 - Blauwdrukken voor een samenleving

De Republiek der Verenigde Nederlanden, bestaande uit zeven soevereine mini-staatjes, ging ten onder aan het einde van de achttiende eeuw. Na enkele revoluties en een periode van inlijving bij Frankrijk herrees in 1813 een eenheidsstaat onder het gezag van een koning. Het ging hierbij niet alleen om een politieke omwenteling. De Nederlanders moesten zich een nieuwe identiteit eigen maken en in nieuwe termen gaan denken over hun natie, hun geschiedenis, hun cultuur en hun idealen. Daar slaagden zij opmerkelijk goed in. De vraag hoe dat mogelijk was, is echter nog weinig gesteld.

Blauwdrukken voor een samenleving belicht hoe de Nederlanders al ruim voor 1800 nadachten over hun samenleving, zich ernstig bezorgd maakten over wat zij als verval zagen en blauwdrukken ontwierpen voor een nieuwe samenleving en een nationale cultuur. Gedeeltelijk ging het hierbij om eigen ideeën, veel werd ook ontleend aan buitenlandse denkers, maar altijd werd dat geïmporteerde gedachtegoed toegesneden op de specifieke situatie van de te midden van de Europese monarchieën uitzonderlijke Republiek.
De werkelijkheid zou heel wat weerbarstiger blijken dan de plannenmakers konden dromen, maar dat doet weinig af aan de betekenis die de jaren rond 1800 hebben gehad voor de geschiedenis van de Nederlandse cultuur, in nationale en Europese context.