Overzicht van de Nieuwe Geschiedenis - De algemene geschiedenis van het einde der middeleeuwen tot 1870

Het woord geschiedenis kan verhaal betekenen. Maar het is ook de naam van een vak, van een wetenschap en een ambacht. Een werk over de vroeg-moderne geschiedenis dat recht doet aan beide betekenissen van het woord, bestaat nog niet. De auteurs van dit boek hebben, gefascineerd als zij zijn door die dubbele betekenis, zo'n werk Willen bieden. Voor dit boek schetsten zij de grote lijnen en beschreven zij de hoofdzaken van de periode die loopt van het einde der middeleeuwen tot omstreeks 1870.

Dit boek handelt echter niet alleen over het verloop en de feiten van de geschiedenis, ook de schrijvers ervan vinden er terzelfder tijd hun plaats. Daardoor wordt duidelijk dat de huidige stand van onze kennis over die periode de uitkomst is van de onderzoekingen en discussie van vakgenoten; bovendien blijkt hoe die kennis tot stand is gekomen. De behandeling van zowel de historie als van de historici schijnt wellicht tweeslachtig, maar is in wezen een logisch geheel.

Zoals gezegd gaat het in dit boe kom de grote lijnen. Wie hoofdzaken wil uitleggen, moet bijzaken durven weglaten. Hoofdzaken van vroeger zijn velen nu immers vreemd geworden. Dc moderne mens is geneigd zich te concentreren op kennis van de wereld zoals die zich nu aan ons voordoet. Veel actuele werkelijkheden echter vinden hun basis in de geschiedenis. Men is geneigd te vergeten niet alleen hoe boeiend, maar ook hoe belangrijk het verder terugliggende verleden voor het heden nog altijd is. Al vergeten wij er nog zoveel van, het verleden kan steeds weer indruk maken op het nageslacht. Om dat doel te dienen streefden de auteurs ernaar dit boek niet alleen een leerboek, maar ook een leesboek te doen zijn.

Op de omslag van dit boek prijkt het ontwerp van de achttiende-eeuwer Boullée voor een monument dat hij maakte ter ere van de zeventiende-eeuwer Newton. Dat monument werd nooit opgericht. Het feit dat het ontwerp gemaakt werd, toont ons nu nog duidelijk hoe groot in de achttiende eeuw het respect is geweest voor de prestatie van Newton. Men kan het ontwerp ook opvatten als een zinnebeeld voor wat nieuw is aan de Nieuwe Geschiedenis: de komst van een zelfbewuste mens die zijn wereld rationeel tracht te verklaren, en ook te veranderen.