Indië onder Japanschen hiel
Dit boek over Indië tijdens de Japansche bezetting - het eerste, dat in ons land verschijnt - is geen roman. Maar de omstandigheden, waaronder het tot stand kwam, zijn romantischer dan welke roman ook. Indië onder Japanschen hiel" werd niet geschreven achter een geriefelijke schrijftafel en ingegeven door een levendige fantasie, Aanteekeningen werden gemaakt op vodjes papier, met moeite hier en daar bijeen gezameld, op den witten binnenkant van weggeworpen ledige sigarettenpakjes, met een stompje potlood, bijna onleesbaar, klein gekrabbeld.
Het ,,manuscript", eenige honderden smoezelige velletjes papier, tusschen twee stukjes karton, met een touwtje bijeengehouden, droeg de schrijver op het lichaam of het vond een schuilplaats onder een hoop vuil of tusschen de bamboespanten van een kampbarak. Zoo wist het zich drie jaren verborgen te houden voor het steeds speurende oog van den Japanner. Het is een onopgesmukt relaas van feiten, zonder eenige zucht naar sensatie, doch gruwelijk door zijn soberheid. Het is een van den indruk, die de snel op eenvolgende gebeurtenissen op in Indië levende menschen hebben gemaakt. Met pijnlijke nauwgezetheid heeft de schrijver ervoor gewaakt geen woord neer te schrijven, dat hij niet ten volle verantwoorden kan. Hij heeft niet geaarzeld de waarheid te zeggen, ook al moest deze voor bepaalde personen of groepen van personen onaangenaam zijn.
Het beeld, dat hij geven wilde, is er te zuiverder door geworden. In zijn lof liet de schrijver zich niet verleiden tot hoogdravende ontboezemingen. In zijn blaam bleef hij waardig en bij voorkeur beneden de werkelijk heid. Waar mogelijk voerde hij verschoonende of verzachtende omstandigheden aan voor wie te kort schoot of misdeed.
Ondanks lichamelijk en geestelijk lijden, is de schrijver erin geslaagd objectief te blijven en dit is zeker niet de geringste verdienste van dit boek. ,,Indië onder Japanschen hiel" leert den Nederlander, wat tien duizenden onzer landgenooten hebben te dragen gehad onder een barbaarschen Aziatischen overheerscher. Het is goed dit te weten!