Opkomst en ondergang van de Nederlandse Volks Beweging (NVB)

In mei 1945, drie weken na de bevrijding, werd de Nederlandse Volksbeweging (kortweg NVB) opgericht om uitdrukking te geven aan het verlangen naar blijvende eenheid, die in het verzet was ontstaan. In deze studie wordt de opkomst en de ondergang van de Volksbeweging beschreven. De NVB was de stuwende kracht achter de oprichting van de Partij van de Arbeid in 1946. Haar initiatiefnemers, prof. ir. W. Schermerhorn en ds. W. Banning, speelden in het na-oorlogse Nederland een vooraanstaande rol; de een als minister-president, de ander als de vormgever van het nieuwe beginselprogramma van de PvdA. De Volksbeweging wilde een doorbraak van de vooroorlogse verzuiling op partijpolitiek gebied. Ze streefde een sociaal-economische modernisering van Nederland na, die gepaard zou moeten gaan met een terugkeer tot de zedelijke normen van christendom en humanisme. In het personalistisch socialisme werd een en ander verwoord.

De NVB heeft als eenheidsbeweging haar programma niet waar kunnen maken. De eendracht brokkelde af naarmate de afstand tot de bevrijding van mei 1945 groter werd. Administratieve verwikkelingen en de teleurstelling van de Tweede Kamerverkiezingen van 1946, die de verwachte vernieuwing niet brachten, leidden tot haar ondergang.