Alkmaar verlegt de grenzen - Smaakverandering in de negentiende eeuw

De negentiende eeuw is voor Nederland een roerige tijd geweest. In die honderd jaar tijd heeft het landsbewind veel wisseling gekend die tot aan de burger voelbaar was. Zo bracht Napoleon de dienstplicht en het kadaster in ons land en met de invoering van de burgerlijke stand kreeg iedereen een achternaam. Een betere rechtspraak maakte allen voor de wet gelijk en er moest letterlijk worden gemeten met nieuwe maten: de meter en de kilogram.

Onder de Nederlandse troon werd ons land bij de Wet een democratie. Er kwam vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst. Ingevoerde wetten en regels moesten zorgen voor gelijke rechten, zoals het kiesrecht en het recht op onderwijs. Door de komst van de Industriële Revolutie kwam het maatschappelijke leven letterlijk in een stroomversnelling. De steden trokken mensen aan en meer en meer woonwijken, fabrieken en warenhuizen verrezen. Er ontstonden standen met ieder zijn eigen leefgewoonten en toekomstperspectief.

In deze eeuw vol verandering, vernieuwing en versnelling, verlegt Alkmaar de grenzen op velerlei gebied. Het inwonertal groeit naar 18.000 en het volle Alkmaar wordt een moderne stad van nationale betekenis. Een status die vooral te danken is aan
het doortastende optreden van twee van zijn burgemeesters: Fontein Verschuir en Maclaine Pont. Onder hun dominante burgervaderschap vindt de grootste ommekeer plaats in de stad. Verschuir liet het tracé van het Noordhollands Kanaal ombuigen, zodat deze dwars door de stad kwam te liggen. Hij voorkwam het verdwijnen van de rechtbank en stichtte een monumentale begraafplaats met allure en moderne smaak. Archibald Maclaine Pont haalde de spoorlijn naar Alkmaar en een Cadettenschool. Hij bezorgde de stedelingen een beter leefklimaat met Woningverbetering, demping van stinkende grachten en de aanleg van de duinwaterleiding.

Voor arbeiders kwamen degelijke woningen en de deftige stand liet statige huizen bouwen. De een at een karige hap, de ander een vier gangenmenu opgediend in porselein. Gelijkgestemden organiseerden zich in verenigingen en genootschappen, onder meer voor de letteren en de kunst. Onder deze burgervaders werd Alkmaar rijp voor verandering van smaak. De smaak naar mooier, beter, sneller en meer: de smaak van de moderne tijd. De stad breekt uit zijn middeleeuwse cocon en verlegt de grenzen, met als hoogtepunt nieuwe imposante kerktorens in het panorama.