Baksteenfabricage in de gemeente Renkum
Na 1850 beleefde de Nederlandse baksteenindustrie een geweldige expansie. Langs de rivieren Rijn, Waal en IJssel verschenen talrijke veldovens en de hardgebakken producten vonden vlot hun weg naar bouwend Nederland. De groeiende bevolking vroeg om woningen, de rijksoverheid was een goede klant, zowel voor de bouw en onderhoud van vestingwerken als voor viaducten en bruggen ten behoeve van het zich uitbreidende spoorwegennet.
De tamelijk jonge rivierklei in de uiterwaarden was uitermate geschikt om zonder veel voorbereiding te dienen als grondstof voor de vervaardiging van straat- en metselstenen. De toegenomen bevolking op het platteland bood voldoende arbeidskrachten, die tegen geringe loonkosten konden worden geworven. De rivier zelf was een uitstekende verkeersader voor de aanvoer van turf en kolen en voor de afvoer van de gebakken producten. Begrijpelijk dat in nagenoeg elke aan de rivier gelegen gemeente vroeg of laat een aanvraag binnenkwam voor een concessie om een steenfabriek te mogen exploiteren. Zo ook in de gemeente Renkum. De gemeente Renkum omvat thans Renkum, Heelsum, Doorwerth, Heveadorp, Oosterbeek en Wolfheze. Ze strekt zich uit langs de rechteroever van de Nederrijn russen Arnhem en Wageningen.
Het historisch verloop van de steenfabrieken in deze gemeente is nogal ondoorzichtig, omdat de ligging van sommige steenfabrieken niet altijd exact is weergegeven, ook al omdat Doorwerth een afzonderlijke gemeente was, die zich kadastraal zelfs uitstrekte tot over de Rijn. Achtereenvolgens worden in dit verhaal, al stroomafwaarts gaande, de diverse steenfabrieken langs de rechter Rijnoever behandeld.
De baksteenfabricage in de gemeente Renkum is relatief laat op gang gekomen. Terwijl in Arnhem, Driel, Heteren, Maurik en Wageningen al stenen gebakken werden, gebeurde er in de gemeenten Renkum en Doorwerth nog niets. Wel werden de uiterwaarden langs de Rijn opgekocht door geïnteresseerden in de baksteenindustrie. De eerste steenfabriek (1861) lag in de Rosandepolder bij Oosterbeek. Ofschoon er voor de Doorwerthse uiterwaarden wel enkele concessies werden aangevraagd en verkregen, dateert hier de eerste baksteenfabricage pas uit de 20ste eeuw. Thans staat daar een moderne tunneloven, die gebouwd en geëxploiteerd werd door het Australische concern Boral en thans in handen is van de Engelse multinational Hanson.
Tussen Renkum en de Wageningse berg werd volgens Demoed omstreeks 1872 de eerste steenfabriek geëxploiteerd door Van Dam uit Wageningen. Dit blijkt echter niet uit het Provinciaal Verslag van dat jaar en de volgende jaren. Deze steenfabriek is later in bedrijf gekomen. In 1874 worden wel de beide steenfabrieken, die inmiddels door Richard van Wijck in de nabijheid van het dorp Renkum waren opgericht, vermeld. Van Wijck had in 1874 de eerste concessie verkregen voor een perceel aan de Veerweg. De oudste steenfabriek heeft omstreeks 1911 plaats moeten maken voor de bouw van de tweede papierfabriek van Van Gelder. De andere steenfabriek heeft onder de naam Kleikamp tot eind jaren zestig gedraaid en is toen gesaneerd. De vierde steenfabriek lag in de Jufferswaard, tussen Renkum en de Noordberg en werd omstreeks 1875 opgericht door de bankier Heijman Wolff uit Amsterdam. Deze fabriek werd tijdens de Slag om Arnhem in 1944 verwoest. Na de oorlog werd de schoorsteen weer opgebouwd; de rest van de fabriek is ruïne gebleven. Het terrein met daarop de restanten van de steenfabriek is nu wandelgebied en vrij voor het publiek toegankelijk.