Patriotten en bevrijders - Revolutie in de Noordelijke Nederlanden 1780/1813 (hardcover)

In de nacht van 25 op 26 september 1781 wordt in verschillende steden het anonieme pamflet Aan het volk van Nederland  verspreid. De auteur - Joan Derk van der Capellen, zoals later blijkt - doet hierin een felle aanval op stadhouder Willem V, wiens macht hij veel te groot vindt en die hij verantwoordelijk stelt voor de smadelijke nederlagen van de Republiek in de oorlog met Groot-Brittannië.

De scherpe kritiek is vele Nederlanders uit het hart gegrepen: de Republiek der Verenigde Nederlanden - in de zeventiende eeuw het lichtend voorbeeld voor de hele wereld - bevindt zich in een diepe crisis: politieke stagnatie, economische achteruitgang en sociale ellende teisteren het land. Van der Capellens pamflet vormt de aanzet voor een hervormingsbeweging, de patriotten, die zich tot doel stelt het vermolmde staatsbestel van de Republiek door een nieuw, meer democratisch bestuur te vervangen. Veertien jaar later, wanneer zij steun krijgen van het Franse revolutieleger dat ons land is binnengevallen, grijpen de patriotten de macht en maken een definitief en radicaal einde aan de oude Republiek.

In Patriotten en bevrijders geeft de Britse historicus Simon Schama een uitzonderlijk portret van de Republiek tijdens een van de meest kritieke episoden uit haar bestaan. Schama, die zijn lange speurtocht door de archieven in Parijs, Wenen en Den Haag begon als een onderzoek naar de invloed van Napoleons 'Grande Nation' op de kleine satellietstaat in de Rijndelta, is in toenemende mate onder de indruk gekomen van het autonome karakter van de revolutionaire woelingen in de Noordelijke Nederlanden en rekent voorgoed af met het oude beeld van de patriotten als door het buitenland gemanipuleerde marionetten.