Zo was Indië - Herinneringen aan een eeuw Nederlands-Indië

Het boek dat U in handen heeft heet "Zo was Indië" en het wil door middel van foto's, krantenartikelen en andere authentieke documenten een indruk geven van een hele eeuw Nederlands-Indië. En wel diè eeuw, waarin het eilandenrijk, die Gordel van Smaragd, evolueerde van "Onze Oost" - via "Nederlands-Indië" - tot "Indonesië". Van kolonie tot republiek.

Wij hebben die eeuw in drie perioden uiteen laten vallen. Allereerst de tijd van het "oude Indië" - de tijd van de luie stoel en de overvloedige rijsttafel - die wij, gemakshalve, laten beginnen in 1850 en laten eindigen rond 1925. Dan de periode van het "nieuwe" Indië - de tijd tussen twee wereldoorlogen, wanneer de oude, wat gezapige kolonie door de export van rubber, tin, olie en andere strategische goederen wordt opgestoten in de vaart der volkeren, en er voor slaapbroek en kabaai geen plaats meer is.
En als laatste, de periode van 1940 tot 1950, de tijd dat het eilandenrijk het toneel was van revoluties, contrarevoluties en militaire akties, gerucht en geweld. 

Drie Indië's, drie verschillende tijdperken, drie verschillende levenssferen. En - om het beeld nog gecompliceerder te maken - niet alleen drie werelden in historisch opzicht, maar ook drie werelden in maatschappelijk opzicht. Immers, Indië werd bewoond door drie groepen mensen die elk hun eigen Indië hadden. De volbloed Nederlanders, de Indische Nederlanders, en de Indonesiërs. Deze drie groeperingen leefden in totaal verschillende werelden. Om maar eens een voorbeeld te noemen. Het leven van een uitgezonden Nederlands schoolhoofd, die in een Nederlandse wijk van de stad woonde, was totaal verschillend van het leven dat de Indo-Europese leerkracht leidde. Maar ook dat leven was weer geheel anders dan dat van de Indonesische concierge.
Er lagen letterlijk en figuurlijk werelden tussen.

En het is waarschijnlijk daarom dat deze Gordel van Smaragd in die periode van 1940 tot 1950 op zo'n tragische wijze uit haar voegen barstte. U ziet wel, het is bijna ondoenlijk om u een Indië te tonen, waarvan iedereen, die er is geweest, zou kunnen zeggen: "Zo was nu MIJN Indië". Maar er was natuurlijk wèl een Indië, voor al die groeperingen in al die tijdperken. Het was het Indië waar iedereen dagelijks mee te maken had. Het Indië van de hitte, van de bedienden, van de eenzaamheid, van de perkara's, van de muskieten, van de pasar malams en van de ongelooflijk mooie zonsondergang.

Dat Indië, met zijn - misschien wat oppervlakkige - genoegens en kwalijkheden, dat was er voor iedereen. Van dat Indië hebben wij een beeld willen schetsen. Voor de tijd van Tempo Doeloe kozen wij een verhaal dat omstreeks 1885 werd geschreven en dat in Nederland in een jeugdtijdschrift verscheen. Het is een kaleidoscoop van allerlei begrippen die onverbrekelijk verbonden zijn met dat Tempo Doeloe, die vervlogen tijd. .. De tongtong, de luie stoel, de sado's en de wuivende palmen...

De gravures die wij als illustratie er bijvoegden, moeten deze werkelijkheid - die voorgoed voorbij is - nog eens onderstrepen. De schrijver van het verhaal, die zich Oom Jan noemt, is geheel een kind van zijn tijd. Ook waar hij op bladzijde 14 zegt dat de meeste Indonesische vrouwen hem doen denken aan een soort "aapmensen". Wij hebben deze opmerking er niet uit willen halen. U moet hem maar zien als een teken des tijds. Het enige wat wij konden doen was door een gravure op de bladzijde ertegenover het tegendeel bewijzen...

Voor de periode 1925-1940 maakten wij gebruik van de jaargangen van "d'Oriënt", het populairste weekblad van Indië, dat een getrouwe afspiegeling vormt van al die dingen waar men zich mee bezighield; de sportfestijnen, jaarmarkten, sterritten met oude Oldsmobiles en Nashes, amokmakers en niet te vergeten "het bal bij de Gouverneur".Wij hebben uit die ruim achthonderd nummers "d'Oriënt" geprobeerd een beeld samen te stellen van dat Indië, dat blank, lichtbruin en bruin wel niet helemaal deelden, maar toch dagelijks om zich heen zagen.

GEEN OMSLAG!