100 jaar trouwe dienst - Provinciale Waterstaat van Noord-Holland 1881-1981

Waterstaat is een oer-hollands begrip en reikt terug tot een ver verleden. Hoogheemraadschappen en waterschappen als organisatievorm voor het gezamenlijk verzet tegen de dreiging van het water, met eigen wetgeving en rechtspraak, behoren tot de oudste staatsrechtelijke instituties van ons land. De provincies, ook ten tijde van de Republiek der Verenigde Nederlanden, hebben ten aanzien van de waterstaat altijd belangrijke zeggenschap gehad. Weliswaar viel ook deze taak aanvankelijk ten offer aan de centralisatiedrang aan het eind van de i8de eeuw, maar de Bataafse Republiek kwam al zeer snel tot de ontdekking, dat men zich in de ingewikkeldheid van de waterstaatsstructuur en de voorgenomen codificatie daarvan zou verslikken. In 1801 kwam het toezicht op de waterschappen en het beheer van waterstaatswerken, die niet bij het Rijk of anderen in beheer waren opnieuw bij de provincies.In de volgende decennia kweten de provincies zich van hun groeiende taken op dit gebied, echter zonder eigen apparaat. Zij maakten gebruik van de ambtenaren van Rijkswaterstaat en omdat dit financieel niet onaantrekkelijk bleek, was het voor de Staten best aanvaardbaar.

Thorbecke - wie anders - gaf de eigenlijke aanzet tot de oprichting van provinciale waterstaatsdiensten. Als Minister van Binnenlandse Zaken, belast met waterstaatsaangelegenheden, kondigde hij in 1864 een reorganisatie aan, welke er op neer kwam, dat de rijksambtenaren in de toekomst niet meer voor de waterstaatszaken van de provincies zouden kunnen zorgdragen. De ideeën van de grote staatsman kwamen ditmaal echter niet voort uit zijn staatsrechtelijke opvattingen, doch hadden een meer prozaïsche oorsprong, te weten de minder rooskleurige situatie van de schatkist. Het Rijk had grootse plannen voor waterstaatkundige werken, zoals bijvoorbeeld het Noordzeekanaal en diende daarvoor alle beschikbare mankracht en geld te iiibiliseren.