De rechtbank Arnhem en de Duitse bezetting
In september 2004 is het 60 jaar geleden dat de Slag om Arnhem werd geleverd. Aan de herdenking van deze memorabele "Operatie Market Garden" wil ook de rechtbank Arnhem een bijdrage leveren door verslag te doen hoe de Arnhemse rechtbank en rechtspraak tijdens de Duitse bezetting hebben gefunctioneerd. Voor welke dilemma's haar leden (waaronder NSB'ers) zijn geplaatst, hun houding en wat de gevolgen van hun handelen zijn geweest.
In nauwe samenwerking met de faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Katholieke Universiteit Nijmegen is onder leiding van de oud-leden van de rechtbank jhr mr J.A.Z. Hooft Graafland, mr P.R. Smits, mr H. van Loo en mr J. Barendsen veel onderzoek verricht. Daarbij zijn tot nog toe veelal onbekende bronnen (onder meer een dagboek van de vroegere (1942 tot 1954) substituut-officier van justitie mr W. de Vries over de periode 1942 tot medio 1945) opgespoord. Door gesprekken met "nazaten" van rechters uit die tijd kon een persoonlijke inkleuring worden gegeven aan deze ook voor rechters en rechtspraak zo turbulente periode.
Het eerste deel van deze bundel handelt meer in het algemeen over de Nederlandse rechtspraak tijdens de Duitse bezetting. Mr drs D. Venema, promovendus aan de KUN, gaat in op de rechtsopvattingen in die tijden de wijze waarop de bezetter door wetgeving en benoemingen zijn doelstellingen trachtte te bereiken. Het tweede deel is van de hand van oud-rechter mr. J. Barendsen en gaat specifiek over de Arnhemse rechtbank. Hij geeft een beeld van de persoon van de Arnhemse rechters en enige substituut-officieren van justitie. Centraal in zijn bijdrage staat het zeer anti-Duitse kort gedingvonnis van 4 september 1944 van jhr mr F.J.M. van Nispen tot Sevenaer, dat, hoewel gepubliceerd (NJ 1944/45 nr 653) tot dusver weinig aandacht heeft gekregen.
Deze coproductie van de KUN en de Arnhemse rechtbank vormt mijns inziens een waardevolle aanvulling op de vele publicaties over de bezettingstijd in Nederland.
H.1. Uniken Venema president rechtbank Arnhem