Een goed voor de eeuwigheid - De Gelderse Vicarie Sancti Nicolai 1501-2001

In 1501 werd op het altaar van Sint-Nicolaas in de Winterswijkse Jacobskerk de Vicarie Sancti Nicolai gesticht. De vicarie was één van de talloze «vrome stichtingen» die gedurende de late Middeleeuwen werden opgericht en als doelstelling hadden een priester voldoende inkomen te verschaffen om op vaste tijden missen voor het zielenheil op te dragen.

Na de Reformatie kregen de vicarieën een nieuwe bestemming: voortaan werden hun inkomsten als jaarlijkse studiebeurzen uitgekeerd aan scholieren of studenten aan hogescholen of academies. De vraag wie hier recht op had, leidde herhaaldelijk tot fikse conflicten, langdurige processen en ingrijpen van de overheid. Nog in de late ie eeuw vormden de vicarieën het middelpunt van een langdurig politiek en juridisch debat, dat onder meer uitmondde in de instelling van een staatscommissie.

Gedurende de 20e eeuw is de overgrote meerderheid van de oude vicariestichtingen opgeheven. Slechts een klein aantal heeft zich aan dit lot weten te onttrekken. Zo ook de Vicarie Sancti Nicolai, die nog steeds als studiefonds fungeert. In deze heldere studie wordt een boeiend beeld van haar rijke, vijfhonderdjarige geschiedenis geschetst. Uitvoerig gaan de auteurs in op het mentale en familiale kader waarbinnen de oprichting van de vicarie zich voltrok, op het leven van de priester-vicarissen in de 16e eeuw, op de onrustige en gewelddadige periode van de Tachtigjarige Oorlog en op de vele, vaak hoog oplopende familieruzies die tot in de 2oe eeuw ontstonden over de toewijzing van de vicariebeurzen. Steeds wordt het verhaal verteld tegen de achtergrond van algemeen maatschappelijke en religieuze ontwikkelingen.