Van Dolle Dinsdag tot Bevrijding - ons langste oorlogsjaar

Wie zich het verleden niet herinnert is gedoemd, het opnieuw te beleven

Over 'Nederland 1940-1945' is sinds het einde van de oorlog veel geschreven. Opmerkelijk weinig publicaties zijn ons echter bekend die gewijd zijn aan uitsluitend het laatste oorlogsjaar in Nederland, een jaar dat wat betreft spannende en dramatische gebeurtenissen zijn weerga niet heeft. Over die korte en toch zo lange periode, september 1944 t /m mei 1945, willen we een impressie geven in woord en beeld.

Voor ons - de een als tanksoldaat van het Britse leger toen in Nederland, de ander met een schoonvader uit het verzet en getrouwd met een juist tijdens die bevrijdingsdagen geboren 'Wilhelmina' - was het daarbij belangrijk, naast het militaire gebeuren ook het civiele leed op de voorgrond te plaatsen. Het was niet eenvoudig, de sporen van de negen maanden durende strijd om Nederland en de (te late) bevrijding na te trekken. Te veel mensen zijn er nog, Nederlandse, Duitse, Britse, Canadese en Amerikaanse, die bittere herinneringen aan die dagen hebben en deze niet willen ophalen. Er zijn ook anderen, die meer duistere redenen hebben, om zich deze tijd niet meer te herinneren.

Desondanks hebben wij in Nederland, Engeland, Duitsland en Amerika toch figuranten en hoofdfiguren uit die tijd bereid gevonden, hun ervaringen uit die tijd te vertellen, waarbij de uiteindelijke keuze van de geplaatste verslagen niet te kort wil doen aan de vele anderen, die een bijdrage tot dit boek hebben geleverd. Aan deze ooggetuigen en aan vele anderen zijn wij grote dank verschuldigd; in Nederland vooral aan Z.K.H. de Prins der Nederlanden, die Wolf Trees voor een uitvoerig gesprek op Soestdijk ontving en zelfs zijn privé-fotoalbum ter vrije beschikking meegaf. Dankbaar hebben wij een deel van de unieke opnamen die dit album bevat - sommige door de Prins zelf uit zijn jeep gemaakt - in dit boek geplaatst.

Oud-minister Mr. J.M.A.H. Luns haalde de ervaringen uit die tijd in zijn Brussels NAVO-hoofdkwartier in een interview met ons op. Ook hij stelde meer opnamen ter beschikking, dan hier afgedrukt konden worden.

Bijzondere dank geldt ook alle archivarissen van de bezochte militaire en civiele archieven, in het bijzonder het Imperial War Museum te Londen, het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie te Amsterdam en het Bundesarchiv te Kornelimünster en Koblenz. Grote dank aan Jeff Pavey in Groot-Brittannië en Tom Stubbs uit de Verenigde Staten, deze vrienden van iedereen, die zich met de historie van de Tweede Wereldoorlog bezig houdt. Een hartelijke dank ook aan de heer J. Zwaan van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie en aan de heer H.W. Hanenbergh van de Nederlandse Spoorwegen.

In Engeland willen wij speciaal generaal Sir Brian Horrocks, generaal-majoor Sir Kenneth Strong, soldaat 'Jock' Saunders en Leo Cooper danken.

Last but not least geldt onze dank de deskundige en altijd behulpzame begeleider van dit project in het uitgevende huis, Dr. Walter R. Wybrands.

Wij hebben er naar gestreefd, een boek voor Nederlanders en niet voor de militair of oorlogsspecialist te schrijven; overigens, meer dan de helft van alle Nederlanders was 'toen' nog niet geboren. Daarom wilden wij het 'verstaanbaar' houden. De documenten spreken voor zichzelf. Wij doen geen aanspraak op volledigheid, een volledigheid overigens, die nooit meer bereikt kan worden. Wel zijn wij er trots op, iets over de allereerste bevrijde Nederlanders, de eerste bevrijde plaats en het plekje van de allereerste Amerikaanse grensoverschrijding te kunnen berichten.

Als we dit boek aan iemand opdragen, dan aan de vrouwen en mannen - welke nationaliteit zij ook mogen hebben - die het overleefd hebben, met onze dank!