De Deli Spoorweg Maatschappij
De Dell Spoorweg Maatschappij is meer dan een technisch verhaal over de aanleg van een spoorweg dwars door het oerwoud van Sumatra's Oostkust. Het boek schetst de ontwikkeling van een vrijwel onbewoond gebied met slechts enkele nederzettingen aan de rivieren tot een hoog ontwikkelde en in al zijn geledingen redelijk welvarende samenleving.
De DSM speelde daarin een belangrijke rol. Zij verzorgde niet alleen de export van de tabak en de import van vrijwel alle levensbehoeften, met name rijst, maar had ook een onmiskenbare stimulerende en moderniserende invloed op de gehele samenleving. Het ontstaan van de Deli Spoorweg Maatschappij is nauw verweven met de ontwikkeling van de tabakscultuur op Sumatra's Oostkust. De geschiedenis van de laatste begint op 7 juli 1863, de dag waarop Jacobus Nienhuys in Labuan voet aan wal zette. Dankzij zijn doorzettingsvermogen kwam de tabakscultuur spoedig tot grote bloei. Al snel kon de toenemende tabaksproduktie niet meer met ossekarren over de onverharde wegen of met prauwen over verzandende rivieren worden vervoerd.
J. Th. Cremer, de eerste directeur van de in 1869 opgerichte Deli Maatschappij, gaf in 1883 de stoot tot de oprichting van de Deli Spoorweg Maatschappij (DSM). Op aandringen van de planters, die ook van de spoorwegtelefoon gebruik wilden maken, richtte de DSM in 1886 een openbaar telefoonbedrijf op. Hiermee creëerde zij een combinatie - particulier spoorweg- en telefoonbedrijf - die uniek was in de wereld.
Na een moeizame start, de DSM moest én de haven Belawan én een lange brug over de Dcli rivier bouwen, konden in 1888 de eerste 50 kilometer spoorlijn in bedrijf worden genomen; rond de eeuwwisseling was deze lengte reeds verdubbeld. In 1920 bedroeg de lengte van het net 440 kilometer; in 1938 bereikte het zijn grootste lengte van 553 kilometer.
Eind 1928 arriveerde de schrijver op de Oostkust. Tot 1951 vervulde hij vele functies bij de DSM; van 1947 tot 1951 was hij belast met de leiding van het bedrijf. Zijn persoonlijk verslag wijdt ons in in de technische problemen van de aanleg, de gevolgen van de wereldcrisis, zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog, de DSM tijdens de wederopbouw en de politionele acties.
De documentaire waarde van dit boek is groot. Met uitzondering van ir. Meijer en ing. F. A. i Heckler, die de beschrijving van de laatste jaren van de DSM na het vertrek van ir. Meijer in deze uitgave voor zijn rekening neemt, zijn alle leden van de directie in Nederland alsmede al hun voorgangers en hun beide opvolgers in Indonesië overleden. Beide auteurs zijn de enige die vanuit hun persoonlijke ervaringen een boek als dit konden schrijven.