De betovering verbroken - De migratie van Javanan naar Suriname en het Rapport-Van Vleuten (1909)

Sinds 1890 werden Javanen als contractarbeiders naar Suriname gebracht om daar het tekort aan arbeidskrachten op de plantages te ondervangen. Bij de werving van de meestal ongeletterde Javanen werd niet zelden een verkeerde voorstelling van zaken gegeven. Velen van hen beweerden door de wervers te zijn betoverd en niet uit Vrije wil naar Suriname te zijn geëmigreerd. Ook leefde er onvrede over hun omstandigheden in Suriname.

Op initiatief van de Surinaamse planters en het Koloniaal Bestuur deed de Nederlands-Indische Assistent-Resident H. van Vleuten, die in 1908-1909 in Suriname verbleef, onderzoek naar de arbeidsomstandigheden van de Javaanse contractanten in Suriname. Van Vleuten verwoordde zijn bevindingen in het 'Rapport omtrent den toestand van de Javanen in Suriname' (1909). Dit rapport vormt een unieke bron als momentopname van het leven dat de Javanen toen op de plantages leidden. Ambtenaren van het Ministerie van Koloniën in 's-Gravenhage achtten het indertijd beter het rapport niet openbaar te maken. De vrees bestond dat publicatie de voortgang van de contractmigratie in gevaar zou brengen.

Met deze uitgave wordt het Rapport-Van Vleuten voor het eerst publiek gemaakt. Het rapport is hier in verkorte en geannoteerde versie opgenomen. In een uitgebreide inleiding wordt de geschiedenis van de contractarbeid en van de Javaanse bevolkingsgroep in Suriname beschreven. Hierop volgt een biografische schets van Van Vleuten en een vergelijking van zijn rapport met andere vroege bronnen over contractarbeid in Suriname. Tenslotte wordt een vergelijking gemaakt van de omstandigheden van Javaanse contractarbeiders in Suriname en in Deli (Sumatra). Rosemarijn Hoefte (1959) studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit te Leiden en aan de University of Florida in Gainesville. Aan laatstgenoemde instelling promoveerde zij op een proefschrift over Brits-Indische en Javaanse contractarbeid in Suriname. Over dit onderwerp heeft zij tevens enkele artikelen gepubliceerd.