October 1944 - Den Bosch bevochten en bevrijd
Toen ik met Karel Margry in 1984 werkte aan de voorbereiding van de filmdocumentaire 'De bevrijding van 's-Hertogenbosch' viel het mij op hoeveel wetenswaardigheden over de bevrijdingsslag van oktober 1944 onder het stof van de archieven in Londen, Bonn en Scheveningen lagen te wachten op ontdekking en bestudering. Behalve een rijke oogst aan historische gegevens, kwamen ook talrijke unieke foto's en filmbeelden uit die dagen tevoorschijn. Nadat de film in 1984 gereed was, werd een jaar later, bij gelegenheid van het 800-jarig bestaan van Den Bosch, een grote reünie van de bevrijders georganiseerd. Film en reünie hebben opnieuw zoveel verhalen en oude foto's opgeleverd van mensen die er in 1945 bij zijn geweest, dat het schrijven van dit boek mij de moeite meer dan waard leek.
Ook voor niet-Bosschenaren zal het lezenswaard zijn. De slag om Den Bosch vond immers plaats, nadat in september '44 de nederlaag bij Arnhem en de spoorwegstaking heel ons land boven de rivieren in de ijzige greep van de hongerwinter bracht. Het grootste deel van de Nederlanders heeft toen nauwelijks beseft wat er beneden de rivieren gaande was. De bevrijdingsgeschiedenis van Noord-Brabant is daardoor na de Tweede Wereldoorlog weinig in de landelijke aandacht gekomen. Een goede uitzondering daarop vormt de in 1984 verschenen krijgshistorische studie 'Einddoel Maas' van J.M. Didden en M.J. Swarts waarin de bevrijding van Noord-Brabant op de voet wordt gevolgd.
Het boek dat voor u ligt, spitst zich toe op de bevrijding van Den Bosch. Aan de hand van officiële Britse en Duitse militaire rapporten uit die dagen, aangevuld met getuigenissen van bevrijders, verzetsstrijders en burgers, en met talrijke foto's en kaarten uit 1944, wordt de bevrijding van de stad van dag tot dag en van uur tot uur gevolgd. Sommige Bosschenaren zullen mogelijk teleurgesteld zijn omdat zij in deze bladzijden hun verhaal niet terugvinden. Maar de hoeveelheid verhalen die mij onder ogen kwam, was onstuimig groot. Om te voorkomen dat het boek te omvangrijk en door een 'te veel van hetzelfde' onleesbaar zou worden, heb ik keuzes moeten maken. Het weglaten van veel, op zichzelf waardevolle, verhalen is mij niet gemakkelijk gevallen.
Luc van Gent, oktober 1989