De Geest en de letter

Augustinus (354-430) kreeg tijdens zijn lange leven als priester en bisschop van de Noord-Afrikaanse havenstad Hippo meer dan eens te maken met afwijkende standpunten en ketterse stromingen als het manicheïsme, het donatisme en het pelagianisme. Met het werk De Spiritu et littera uit 412 trachtte hij een steentje bij te dragen aan de oplossing van de zogenaamde pelagiaanse controverse in de jonge kerk. De pelagianen waren aanhangers van de Britse monnik Pelagius, die de erfzonde ontkende en daardoor een geheel eigen visie had ontwikkeld op de rol van Gods genade. Die zou niets anders doen dan de vrije wil van de mens sturen.

In De Geest en de letter, eigenlijk een brief, beantwoordt Augustinus een aantal vragen hierover van zijn vriend Marcellinus, een christen uit Carthago met een hoge functie aan het keizerlijk hof. Met de visie die Augustinus ontwikkelde op de rol van de genade legde hij de kiem voor de latere predestinatieleer. Niet alleen katholieken maar ook protestanten zouden zich op hem blijven beroepen. Niemand minder dan Luther schreef in de inleiding op zijn uitgave van De Geest en de letter: 'Ondervinding heeft mij geleerd, dat ik gerust kan verklaren dat er na de Heilige Schrift geen leraar in de kerk is, die qua christelijke geleerdheid met hem kan worden vergeleken,' en: 'Augustinus is geheel de onze.'