Watermolens in Nederland
De eerste vermelding van een watermolen in Nederland, de Loonder Molen onder Waalre, dateert uit uit het jaar 704. En in de twaalfde en dertiende eeuw, toen West-Nederland nog voor het grootste deel moest worden ontgonnen en drooggelegd, waren er op de hoger gelegen zandgronden al honderden watermolens te vinden.
Watermolens hebben, veel meer dan windmolens, een sterke verbondenheid met hun omgeving. De vestiging van een watermolen betekende altijd een ingreep in het landschap en in de waterhuishouding. Vaak kon worden volstaan met het afdammen van bestaande beken en rivieren. Maar om op het goede moment op de juiste plaats voldoende water te kunnen krijgen, moesten soms beken worden verlegd en zelfs kunstmatige waterlopen worden aangelegd. En omdat geen beek of rivier gelijk is aan een andere, moesten de molens technisch en constructief aan de verschillende omstandigheden worden aangepast.
Zo ontwikkelden zich de bovenslagmolens van de Veluwe, de onderstagmolens van de vlakkere streken en de middenslagmolens van zuid- en midden-Limburg, die per streek weer opmerkelijke verschillen in bouwwijze en materiaalgebruik vertonen. Eeuwenlang hebben watermolens en watermolenaars ook een belangrijke plaats ingenomen in het economische en maatschappelijke leven. Veel aanvankelijk geïsoleerd gelegen watermolens groeiden uit tot het middelpunt van een dorp en zelfs hier en daar tot een centrum van industriële bedrijvigheid. Want behalve voor het malen van graan - hun eerste en belangrijkste functie werden watermolens voor tal van ambachtelijke en industriële processen gebruikt. Voor het slaan van olie, het vollen van textiele stoffen, het pellen van gerst, het zagen van hout als koper of ijzermolen en als papiermolen.
Watermolens in Nederland beschrijft uitvoerig en rijk geïllustreerd de grote verscheidenheid aan watermolens in ons land, vroeger en nu. Hun opkomst, hun unieke plaats in het landschap en in het economische en sociale leven, de bloeitijd. De strijd om het bestaan vanaf het eind van de negentiende eeuw en .... hoe de toekomst er voor de watermolens uitziet.
Het boek is voorzien van een overzicht van de belangrijkste nog bestaande watermolens in Nederland, met vermelding van vele karakteristieken en kenmerken.