De grote reis - Aangrijpend verhaal over de helletocht naar Buchenwald

De Spaanse romanschrijver Jorge Semprun (19z3) is persoonlijk betrokken geweest bij de grote gebeurtenissen van deze tijd en is ook nu, op zesenzestigjarige leeftijd, nog altijd actief in de politiek: begin 1989 werd hij in Spanje tot minister van cultuur benoemd. In de VPRO-uitzendingen Nauwgezet en wanhopig van Wim Kayzer heeft de sterke persoonlijkheid van Semprun groot respect afgedwongen.

Semprun stamt uit het gezin van een republikeins gezant dat tijdens de Spaanse Burgeroorlog naar Frankrijk vluchtte, waar de jonge Semprun zich na de inval door de nazi's al snel aansloot bij de maquis. Zijn verzetsgroep werd in 1943 in Compiègne opgerold en na lange verhoren door de Gestapo volgde transport naar Buchenwald. Na de bevrijding vestigde Semprun zich in Parijs en werd een van de leiders van de Spaanse communistische partij in ballingschap, totdat hij in 1964 na een crisis als lid van deze partij werd geroyeerd. 

In De grote reis, dat in 1964 in Nederlandse vertaling verscheen en nu wordt herdrukt, verhaalt Semprun over zijn reis naar Buchenwald en zijn terugreis naar de wereld. Het is de vierde nacht van de reis, wanneer de trein langs het Moezeldal rijdt. Semprun staat met 119 mede-Haftlinge samengeperst in een goederenwagon en voert gesprekken met 'de jongen uit Semur die tegen hem aangedrukt staat en de reis niet zal overleven. Tijdens de stiltes waarin de kreten van de radelozen en stervenden hem martelen, vervagen de grenzen van de tijd en komen herinneringen boven aan de vlucht naar Frankrijk, de verhoren door de Gestapo en gesprekken met een Duitse soldaat. Het relaas zwalkt van verleden naar het heden van de vierde nacht, en naar de toekomst: het kamp en vooral de reis terug, naar het bevrijde Frankrijk. Deze techniek van de gelijktijdigheid, waarin verbanden worden gelegd en beelden van verschrikkingen en menselijkheid worden opgeroepen, maakt De grote reis tot een indrukwekkende literaire prestatie.