Wayang op Bali
Elk boekje moet een titel hebben en een uitgangspunt. Zo ook dit. De titel: wayang op Bali. Met opzet gebruik ik het woord wayang en niet schimmenspel. Waarom, dat zult u later merken. Het uitgangspunt: een beschrijving geven van vormen van poppenspel zoals deze op Bali en naaste omgeving voorkomen. De spelregels gebruikt bij het schrijven van dit boekje zijn de volgende: beperking tot een klein gebied (Bali, West Lombok); het beschrijven van de huidige situatie; geen vergelijkingen met het Javaanse spel; geen al te diepgaande verhandelingen over literatuur, religie, historie.
Toch zal het nodig zijn hier en daar een kleine portie feiten, vooral over literatuur en religie op te dienen, en ook over wat algemene zaken. Dat moet soms. Ze komen hoofdzakelijk in de ,,inleiding" te staan. U kunt het overslaan, natuurlijk. Eigenlijk vind ik het grappig, en ben ik er ook wel trots op u te kunnen mededelen dat een poppenspeler op Bali geen flierefluiter is, maar een geacht man; hij wordt soms met een speciale, eretitel aangesproken, altijd op eten en drinken onthaald door zijn gastheer, die bovendien het vervoer van huis naar de plaats waar gespeeld moet worden regelt en zo nodig zorgt voor een kant-en-klaar theater, waarin de speler alleen nog maar zijn schimmenscherm hoeft op te hangen. De spelers zijn niet jaloers op elkaar, ze snoepen elkaar geen voorstellingen af, of maken anti-propaganda voor elkaar. Het publiek is kritisch, maar altijd geïnteresseerd, vol medeleven. De mensen komen bij honderden kijken. Met een voorstelling die één á twee uur duurt nemen ze geen genoegen, minstens vier uur moet hij duren! En druk dat zo'n speler het heeft: 10 keer per maand zal hij zeker spelen, er zijn er zelfs die twee maal per dag spelen, alle dertig dagen van de Balische maand. Al jaren lang. En dan steeds een ander stuk. Rijkssubsidie krijgt hij niet, maar er is wel een conservatorium in Den Pasar, waar men ook voor dalang (speler) kan leren ... Kom daar eens om, in Nederland.
Tenslotte nog wat informatie over het materiaal dat in dit boekje verwerkt is. Het is over het algemeen niet uit de duim gezogen, of overschreven uit andere boekjes. Van een wetenschappelijke instelling (WOTRO) in Den Haag kreeg ik 't geld om naar Bali te gaan om er onderzoek te doen, van een Indonesische instelling (LIPI) kreeg ik toestemming om het te doen, van vele Baliërs, o.a. 1 Gusti Ngurah Ketut Sangka, uit Krambitan, kreeg ik hulp. Van september 1972 tot februari 1973, en van juni 1973 tot oktober 1973 was ik op Bali ... Daar sprak Ik met zo'n 150 spelers, en zag ik een kleine 50 voorstellingen, verzamelde ik ongeveer 100 cassettes met voorstelling en verhaal en liet ik vele figuren maken. Tijdens dat verblijf in Bali kreeg ik ook veel hulp van het ,,thuisfront", met name prof. Dr. C. Hooykaas en zijn vrouw. Aan hen veel hulde.
Als amateur-poppenspeelster en -maakster heb ik jarenlang ,,geliefhebberd", hiertoe vooral gestimuleerd door Rico Bulthuis. Daarom waag ik het dit boekje aan hem op te dragen, als dank voor alles.