In Memoriam Delianorum1942-1945
Op 24 Augustus 1945, dus 10 dagen, nadat Japan had gecapituleerd, was het heugelijke nieuws in de Sumatrakampen doorgedrongen. Formeel betekende dit het einde van het lijden der duizenden daar geïnterneerden. Men kon beginnen de balans van leven en dood op te maken uit de gegevens der kampcommandanten. Een jaar later werd een voorlopige lijst gepubliceerd van het aantal slachtoffers dat gedurende de Japanse bezetting in Indië om het leven was gekomen. Het waren er 30.000, w.o. 8500 krijgsgevangenen en 10.500 geïnterneerden. In Siam en Birma stierven 3100 Ned. gevangenen; in Japan kwamen er 860 om het leven; in Ambon 419. Op de transportschepen, die door de Geallieerden waren getorpedeerd, stierven 1910 Ned. krijgsgevangenen de verdrinkingsdood. Alleen de ramp van het ss ,,Van Waerwijck" op 26 Juni 1944 kostte aan 120 Nederlanders en 60 Engelsen en Australiërs het leven.
Dit zijn enkele bekend geworden bijzonderheden uit het massale Indonesische drama, waarin onze helden en gemartelden het leven lieten in de strijd om het behoud van Ned.-Indië. Aanstonds rijpte bij ons het plan, te trachten de namen van de gevallenen, wier leven met Deli verbonden was geweest, bijeen te brengen. Wij wisten, het zouden er vele zijn. Dus wendden wij ons voor informatie langs twee wegen tot de instanties van het Rode Kruis te Medan. Helaas bleek het deze organisatie niet uitvoerbaar, om ons uit de duizenden gevallenen de data der specifieke Delianen te verstrekken. Aldus waren wij genoodzaakt, langs de weg van directe informatie bij de maatschappijen, firma's en particulieren, die binnen ons bereik lagen, te beproeven, zoveel mogelijk het doel te benaderen.
Gelukkig ondervonden wij van die zijden alle medewerking, waarvoor wij te dezer plaatse onze erkentelijkheid betuigen. Ondanks die spontane hulp waren wij ons bewust, dat ons dodenregister verre van volledig kon zijn. Dat bleek o.a. toen wij de door ons opgestelde lijst ter verificatie naar Deli zonden, waar zij aan een revisie onder vergelijking met gegevens van het Rode Kruis werd onderworpen. Ook voor deze gewaardeerde assistentie zijn wij dankbaar. Zo blijft ons werk uiteindelijk een poging, waaraan nog tekortkomingen kleven. Moge zij echter ertoe leiden, dat belangstellenden bij het ontdekken van lacunes, ons hierop zullen attenderen.
Naar de inhoud moesten wij ons beperken tot de namen van de volwassen mannelijke leden der bevolking, die eer maatschappelijke positie ter Oostkust bekleedden. Hieronder zijn te verstaan degenen, die dienden bij het Gouvernement, bij maatschappijen en instellingen of die in een vrij beroep werkzaam waren. Vrouwen en kleine kinderen vielen er in het algemeen buiten. Gezien de fiere houding, die zij niet zelden in concentratiekampen tegen de Japanse indringers hebben aangenomen, doet het ons wel leed, uit practische overwegingen, voortvloeiende uit de werkwijze, die bij de samenstelling der lijst moest worden gevolgd, hun namen niet te kunnen vermelden.
Waarom wij, ondanks alle bezwaren en onvermijdelijke tekortkomingen toch tot deze publicatie overgaan, behoeft wel geen toelichting. Het is slechts een deel van onze ereplicht. Bij het lezen der namen zullen er veel vrienden en bekenden aan Uw oog voorbijtrekken, aan wier nagedachtenis gij dierbare herinneringen bewaart. Verwijl even bij hen, gelijk gij het aan hun graf zoudt doen en neem U voor, naar vermogen te trachten de nood hunner nabestaanden te lenigen. Bedenk, dat het leed van de oorlog nog voortwoekert in die talloze zielen. Ook deze daad maakt deel uit van onze ereplicht.
AMSTERDAM, Juli 1948.