De Multatulianen

Voor Nederlandse begrippen is de bewieroking die Multatuli ten deel is gevallen bijzonder heftig. De verering die we bij buitenlandse cultuurhelden als Byron, Wagner of Tolstoi waarnemen, vinden we in ons land eigenlijk alleen bij Multatuli. Naast gematigder letterkundige waardering en de erkenning van zijn verdiensten op koloniaal gebied die Multatuli van de burgerlijke elite ontving, werd hij in eerste instantie vooral in de zich emanciperende arbeidersklasse vurig vereerd. Men zag hem als voorganger en inspirator, voor velen werd hij in de gedaante van een 'persoonlijk verlosser' de wederopstanding van Jezus Christus.

In de immense hoeveelheid Multatuli-literatuur is De multatulianen het eerste werk dat zich nu eens alleen op de lezers van Multatuli richt. Het volgt de opkomst en de ondergang van de Multatuli-verering vanaf 1860 (Max Havelaar) tot op de dag van vandaag.
In veelal onbekend of zelfs ongepubliceerd gebleven geschriften, brieven en dokumenten worden multatulianen zoveel mogelijk zelf aan het woord gelaten over hun Multatuli-liefde. Gezamenlijke acties van multatulianen als inzamelingen voor de immer behoeftige Multatuli, of later voor bij voorbeeld een Multatuli-standbeeld, worden in deze geschiedenis van de Multatuli-verering beschreven, alsmede de tegenstand (vaak uit confessionele kring) tegen dergelijke acties. Ook het commentaar van de meester zelf op alle eerbewijzen en acties te zijner bate vindt men in De multatulianen terug.

In deze geschiedenis van 125 jaar Multatuli-verering passeert een bonte stoet multatulianen de revue. De botsingen van deze vaak hoekige karakters met de bestrijders van Multatuli en Multatuli-verering zijn vaak hevig. Inzet van de strijd is veelal het streven naar maatschappelijke veranderingen in de geest der 'Vrije gedachte', het niet door banden van geloof of moraal belemmerde geestesleven.