De oudste gedrukte kaarten van Europa (2e-hands)

Deze beknopte studie wil een bijdrage zijn tot de groei van een historisch besef der Europese eenheid. Ook de historische kartografie - ten onrechte dikwijls beschouwd als een vorm van postzegels verzamelen of als een collectioneurshobby - kan in de geschiedeniswetenschap verhelderend werken en bruikbare indicaties opleveren. Het feit immers dat geografische kaarten werden gemaakt uit een samenstel van historisch belangrijke, menigmaal doorslaggevende overwegingen: handelsbelang, scheepvaart, reislust, versterking van lokaal of nationaal bewustzijn, staatkundig streven of sales promotion van drukkers en uitgevers, geeft hun bestaan, hun waardering en hun conservering een concrete historische betekenis waaruit soms boeiende conclusies te trekken zijn.

Er steekt waarschijnlijk nog veel meer - in emblematische en symbolische zin - achter het maken en het gebruik van oude landkaarten zoals de laatste jaren is betoogd en zoals ook op verschillende van de hier behandelde kaarten is te zien. De waarde van de geografische kaart in de geschiedbeschouwing wordt nog altijd onderschat.

De oudste gedrukte kaarten van Europa stammen uit de tijd waarin de gedachte van de Europese eenheid weliswaar nog leefde, maar stervende was. De Nederlander Erasmus was nog een vertegenwoordiger van haar geesteskracht; de in de Nederlanden geboren keizer Karel droeg haar - hoewel ongewild - politiek ten grave. Maar vele van de oude kaarten, zoals de allereerste van Waldseemüller met haar collectie Europese wapens, van Zell, Zorzi, Mercator, Vopel en De Jode getuigen nog van historisch besef van Europa.

Het speuren naar oude kaarten van Europa is een moeizame onderneming. Het toeval speelt daarbij een grote rol, omdat de catalogisering van het kaartbezit nog veelal gebrekkig is. De in deze kartobibliografie vermelde 'exemplaren' zijn daarom uitsluitend bedoeld als voorbeelden die geraadpleegd werden, zonder enige pretentie van volledigheid.